Metatarsalgie: pijn onder de voorvoet
Metatarsalgie of voorvoetpijn is een veel voorkomende voetklacht. Er worden verschillende oorzaken beschreven in de literatuur, evenals mogelijke behandelopties. In dit artikel zet ik uiteen wat er vanuit de wetenschappelijke literatuur bekend is voor metatarsalgie, en hoe ik mensen met voorvoetpijn onderzoek en behandel.
Metatarsalgie betekent letterlijk "pijn in de voorvoet". De term wordt daardoor vaak gebruikt voor alle vormen van voorvoetpijn, en is daardoor een soort containerbegrip.1 Er wordt vooral gesproken van metatarsalgie wanneer de pijn zich onder de kopjes van het 2e, 3e en/of 4e middenvoetsbeentje bevindt.2-4
Voorvoetpijn komt veel voor. Van alle Nederlandse patiënten met voetklachten heeft 60% last van de voorvoet.5
Door het stellen van de juiste vragen en het doen van specifieke tests tijdens het onderzoek moet duidelijk worden welke vorm van metatarsalgie aanwezig is.3
Het wandelen kan onderverdeeld worden in fases. Met name de standfase is van belang in dit geval. De standfase kan weer globaal onderverdeeld worden in 3 fases: de landing op de hiel (heelstrike), de middenstand (midstance) en de afzet (toe-off).
Pijn tijdens de midstance wijst vaak op een bewegingsbeperking naar dorsaalflexie in de enkel. Een beperkte dorsaalflexie vraagt om compensaties in het looppatroon (zie video), waardoor de druk onder de voorvoet toeneemt.
Pijn tijdens de afzet wijst meer op een afwijking van de tenen, zoals hamer- of klauwtenen of instabiliteit van de teengewrichten.3
Normaal gesproken zetten we af over de grote teen. Daardoor wordt het eerste middenvoetsbeentje het meest belast. Deze is hiervoor ook gemaakt gedurende de evolutie. Door een probleem van het grote teengewricht zoals een hallux valgus, hallux rigidus of hallux limitus, is een afwikkeling over de grote teen minder goed mogelijk. Hierdoor verplaatst de afzet en daarmee de grootste belasting zich naar de kopjes van de 2e, 3e en 4e middenvoetsbeentjes.
Voorvoetpijn komt veel voor. Van alle Nederlandse patiënten met voetklachten heeft 60% last van de voorvoet.5
Verschillende vormen van metatarsalgie
Er worden 3 typen van voorvoetpijn beschreven: primair, secundair en iatrogeen.2,3 Daaronder vallen een veelheid aan oorzaken, zoals verschillende vormafwijkingen van de voorvoet, verschillende aandoeningen van de gewrichtjes van de voorvoet (artrose, ontstekingen, hallux rigidus of limitus, klauw- en hamertenen), en het gevolg van een (mislukte) operatie van de voorvoet.2Door het stellen van de juiste vragen en het doen van specifieke tests tijdens het onderzoek moet duidelijk worden welke vorm van metatarsalgie aanwezig is.3
Pijn onder voorvoet na wandelen
In dit artikel ga ik vooral uit van de definitie "pijn onder de kopjes van de 2e, 3e en 4e middenvoetsbeentjes, als gevolg van mechanische overbelasting".1Het wandelen kan onderverdeeld worden in fases. Met name de standfase is van belang in dit geval. De standfase kan weer globaal onderverdeeld worden in 3 fases: de landing op de hiel (heelstrike), de middenstand (midstance) en de afzet (toe-off).
Pijn tijdens de midstance wijst vaak op een bewegingsbeperking naar dorsaalflexie in de enkel. Een beperkte dorsaalflexie vraagt om compensaties in het looppatroon (zie video), waardoor de druk onder de voorvoet toeneemt.
Pijn tijdens de afzet wijst meer op een afwijking van de tenen, zoals hamer- of klauwtenen of instabiliteit van de teengewrichten.3
Normaal gesproken zetten we af over de grote teen. Daardoor wordt het eerste middenvoetsbeentje het meest belast. Deze is hiervoor ook gemaakt gedurende de evolutie. Door een probleem van het grote teengewricht zoals een hallux valgus, hallux rigidus of hallux limitus, is een afwikkeling over de grote teen minder goed mogelijk. Hierdoor verplaatst de afzet en daarmee de grootste belasting zich naar de kopjes van de 2e, 3e en 4e middenvoetsbeentjes.
Deze zijn minder sterk en raken daardoor sneller overbelast. Een gevolg hiervan kan zijn dat de gewrichtjes ontstoken raken, de kopjes sneller slijten (artrose), of de zachte weefsels onder de kopjes geïrriteerd of beschadigd raken.2-4
Kortom: een stijve grote teen leidt tot verhoogde druk onder het central deel van de voorvoet, en verhoogde druk onder de voorvoet kan leiden tot metatarsalgie.5
Nóg duidelijker is een analyse op de drukplaat. Bij De Gangmakerij laat ik mensen met voorvoetpijn over de drukplaat van RS-scan lopen, waarbij duidelijk zichtbaar is dat de bal van de grote teen minder belast wordt dan het centrale deel van de voorvoet (zie afbeelding 1).
Na behandeling van de oorzaak kan de RS-scan gebruikt worden om te zien of iemand weer normaal de voet afwikkelt over de grote teen.
Afbeelding 1. Voetdrukmeting van de linker voet tijdens wandelen over de RS-scan, met de meeste druk centraal onder de voorvoet.
Wanneer de oorzaak ligt in een veranderde voetafwikkling, als gevolg van een verminderde beweeglijkheid van het enkelgewricht of de grote teen, zal behandeling met fysiotherapie of manuele therapie de belangrijkste vorm van therapie zijn die écht iets doet aan de oorzaak van pijn onder de voorvoet.
Tijdens het fysiotherapeutisch onderzoek ga ik op zoek naar de reden waaróm iemand niet over de grote teen kan afwikkelen, en zijn centrale voorvoet te veel belast. Ik onderzoek alle gewrichten van heup tot grote en kleine teen. Stijve gewrichten belemmeren een normale manier van afwikkelen van de voet.
De behandeling bestaat eerst uit het manueel losmaken van de beperkt beweeglijke gewrichten. Vervolgens gaan we de voetspieren trainen. Het doel van de behandeling is een betere drukverdeling onder de voet, en een normale afwikkeling over de grote teen tijdens het lopen.
Over de auteur van dit artikel
Dit artikel over metatarsalgie is geschreven door Rob Donkers. Hij is fysiotherapeut, manueeltherapeut (MSc), echografist en eigenaar van De Gangmakerij. Tijdens zijn masterstudie manuele therapie, waarvoor hij cum laude slaagde en de titel Master of Science ontving, deed hij wetenschappelijk onderzoek naar enkel- en voetproblemen. Hij was een van de eerste fysiotherapeuten in Tilburg die echografie inzette binnen zijn fysiotherapeutisch onderzoek.
Kortom: een stijve grote teen leidt tot verhoogde druk onder het central deel van de voorvoet, en verhoogde druk onder de voorvoet kan leiden tot metatarsalgie.5
Drukpatronen onder de voet
Kenmerkend voor metatarsalgie is de vorming van eelt centraal onder de bal van de voet. Eelt ontstaat door druk en wrijving op de huid. Uit deze eeltpatronen kan afgeleid worden hoe iemand zijn voet afwikkelt.Nóg duidelijker is een analyse op de drukplaat. Bij De Gangmakerij laat ik mensen met voorvoetpijn over de drukplaat van RS-scan lopen, waarbij duidelijk zichtbaar is dat de bal van de grote teen minder belast wordt dan het centrale deel van de voorvoet (zie afbeelding 1).
Na behandeling van de oorzaak kan de RS-scan gebruikt worden om te zien of iemand weer normaal de voet afwikkelt over de grote teen.
Afbeelding 1. Voetdrukmeting van de linker voet tijdens wandelen over de RS-scan, met de meeste druk centraal onder de voorvoet.
Fysiotherapie bij metatarsalgie
De literatuur beschrijft veel vormen van behandeling bij voorvoetpijn, vaak gericht op het symptoom. Voorbeelden hiervan zijn schoenadvies, eeltverwijdering en corticosteroid-injecties.3Wanneer de oorzaak ligt in een veranderde voetafwikkling, als gevolg van een verminderde beweeglijkheid van het enkelgewricht of de grote teen, zal behandeling met fysiotherapie of manuele therapie de belangrijkste vorm van therapie zijn die écht iets doet aan de oorzaak van pijn onder de voorvoet.
Tijdens het fysiotherapeutisch onderzoek ga ik op zoek naar de reden waaróm iemand niet over de grote teen kan afwikkelen, en zijn centrale voorvoet te veel belast. Ik onderzoek alle gewrichten van heup tot grote en kleine teen. Stijve gewrichten belemmeren een normale manier van afwikkelen van de voet.
De behandeling bestaat eerst uit het manueel losmaken van de beperkt beweeglijke gewrichten. Vervolgens gaan we de voetspieren trainen. Het doel van de behandeling is een betere drukverdeling onder de voet, en een normale afwikkeling over de grote teen tijdens het lopen.
Over de auteur van dit artikel
Dit artikel over metatarsalgie is geschreven door Rob Donkers. Hij is fysiotherapeut, manueeltherapeut (MSc), echografist en eigenaar van De Gangmakerij. Tijdens zijn masterstudie manuele therapie, waarvoor hij cum laude slaagde en de titel Master of Science ontving, deed hij wetenschappelijk onderzoek naar enkel- en voetproblemen. Hij was een van de eerste fysiotherapeuten in Tilburg die echografie inzette binnen zijn fysiotherapeutisch onderzoek.
Literatuur
- Schrier JC. Forefoot disorders. Definitions, treatment and outcome measurement [dissertation]. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen; 2017.
- Espinosa N, Brodsky JW, Maceira E. Metatarsalgia. J Am Acad Orthop Surg. 2010 Aug;18(8):474-85
- DiPreta JA. Metatarsalgia, lesser toe deformities, and associated disorders of the forefoot. Med Clin North Am. 2014 Mar;98(2):233-51
- Thomas JL, Blitch EL 4th, Chaney DM, Dinucci KA, Eickmeier K, Rubin LG, Stapp MD, Vanore JV. Diagnosis and treatment of forefoot disorders. Section 2. Central metatarsalgia. J Foot Ankle Surg. 2009 Mar-Apr;48(2):239-50
- Van der Zwaard BC. Forefoot problems in older adults [dissertation]. Amsterdam: VU Amsterdam; 2013.
Recent
Voetnoot 11
Wij van De Gangmakerij hechten veel waarde aan betrouwbare samenwerkingspartners. Een van die partners is de winkel Barefoot and More, gespecialiseerd in barefoot- en minimalistische schoenen. In dit gastblog laten wij je kennismaken met de grondleggers van deze mooie zaak in Arnhem.
Voetnoot 10
Voeding krijgt steeds meer aandacht als het gaat om de invloed op onze gezondheid. Dat is niet zo vreemd, aangezien zowel de kwaliteit van voeding is veranderd, alsook dat steeds meer wetenschappelijk onderzoek aantoont wat de invloed is van voeding op onze gezondheid én dat voeding niet voor iedereen hetzelfde zal zijn. In dit blog legt Olaf van der Zanden nieuwe inzichten uit in het licht van het herstel van voetklachten.
Metatarsalgie betekent letterlijk ''pijn in de voorvoet''. De term wordt daardoor vaak gebruikt voor alle vormen van voorvoetpijn, en is daardoor een soort containerbegrip. Er wordt vooral gesproken van metatarsalgie wanneer de pijn zich onder de kopjes van het 2e, 3e en/of 4e middenvoetsbeentje bevindt. In dit artikel zet ik uiteen wat er vanuit de wetenschappelijke literatuur bekend is voor metatarsalgie, en hoe ik mensen met voorvoetpijn onderzoek en behandel.
De fascia plantaris (de peesplaat onder de voet) en de grote teen zijn anatomisch en functioneel met elkaar verbonden. Fasciitis plantaris of ''hielspoor'' (of liever fasciopathie plantaris) en hallux valgus (een scheve grote teen) zijn vaak voorkomende voetklachten. Uit een recente studie blijken deze twee aandoeningen ook nog eens sterk met elkaar te maken te hebben.
Bij 33% van de enkelblessures die zich melden bij de spoedeisende hulp, blijkt het te gaan om een breuk. Om onnodige blootstelling aan röntgenstraling te vermijden, bestaat er een accurate manier om zelf te beoordelen of er wel of geen breuk aanwezig is na een val of verzwikking. In dit artikel lees je hoe je zelf een breuk kunt uitsluiten.
Voetnoot 9
Als hardloper wil je naast genieten natuurlijk ook zo lang mogelijk blessurevrij lopen. Hoewel er al heel veel wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar allerlei factoren, blijken er maar twee oorzaken echt ertoe te doen: het te snel opvoeren van de loopafstand, en een eerdere blessure hebben gehad. Een 5D hardloopanalyse kan bij beide factoren een belangrijke meerwaarde leveren om zo lang mogelijk blessurevrij te lopen. Welke pluspunten dat zijn, lees je in dit artikel.