De relatie tussen fasciitis plantaris en hallux valgus
De fascia plantaris (de peesplaat onder de voet) en de grote teen zijn anatomisch en functioneel met elkaar verbonden. Fasciitis plantaris of hielspoor (of liever fasciopathie plantaris) en hallux valgus (een scheve grote teen) zijn vaak voorkomende voetklachten. Uit een recente studie blijken deze twee aandoeningen ook nog eens sterk met elkaar te maken te hebben.
Fasciitis plantaris of hielspoor?
Zoals al eerder op deze website besproken, is hielspoor een verouderde term voor pijn onder de hiel, meestal optredend tijdens de eerste passen 's ochtends en na een tijdje zitten, of na lang staan op lopen. Waar men vroeger dacht dat het benige spoortje onder het hielbot, dat zichtbaar kan zijn op een röntgenfoto, verantwoordelijk was voor de pijn, daar weten we nu inmiddels dat dat niet zo is.1 De pijn onder de hiel houdt verband met een verdikking van de aanhechting van de peesplaat onder de hiel, en een daardoor afgenomen treksterkte.2 Er is over het algemeen ook geen sprake van een ontstekingsproces, dus is de term fasciitis (-itis staat voor ontsteking) ook niet de juiste benaming). Beter spreken we voortaan van een fasciopathie plantaris, of nóg beter: plantaire hielpijn (= pijn onder de hiel).1Hallux valgus
Hallux valgus is de medische benaming voor een scheve grote teen. De grote teen is vergroeid in de richting van de tweede teen. Een hallux valgus komt 7 keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, en de ernst van de scheefstand neemt toe naarmate men ouder wordt.3Hoe een hallux valgus precies ontstaat, wordt uitvoering beschreven in het artikel Hallux valgus, een scheve grote teen.
Het windlass mechanisme
De peesplaat hecht aan onder het hielbeen en verloopt onder de voet in de richting van de tenen. Het meest ontwikkelde deel van de peesplaat hecht aan onder het kootje van het grote-teengewricht, en heeft een belangrijke functie in de voetafwikkeling. De functionele relatie tussen de peesplaat en het grote-teengewricht wordt het windlass mechanisme genoemd (zie afbeelding 1). Dit beschreef ik eerder in het artikel Het windlass mechanisme van de voet.
Afbeelding 1. De relatie tussen de peesplaat en het grote-teengewricht, middels het windlass mechanisme.4
Er is al een duidelijke relatie tussen een verstoord windlass mechanisme en het verstijven van het grote-teengewricht.5,6 Hierin heeft het functioneren van de peesplaat dus direct invloed op het functioneren van de grote teen. Vanwege de zowel anatomische als functionele relatie, én het feit dat een fasciopathie plantaris en hallux valgus vaak voorkomende voetklachten zijn, lijkt een relatie tussen deze twee voetklachten ook voor de hand te liggen.
De relatie tussen fasciopathie plantaris en hallux valgus
De onderzoeksgroep van Cobden e.a. wilde de hypothese onderzoeken dat een hallux valgus secundair zou kunnen leiden tot een fasciitis plantaris, vanwege de mechanische relatie tussen de peesplaat en de grote teen middels het windlass mechsnisme.7Methode
In totaal werden 476 mensen met een scheve grote teen in het onderzoek betrokken, en werd er bekeken hoe vaak binnen deze groep mensen er tevens sprake was van klachten duidend op fasciopathie plantaris. Daarvan was sprake wanneer: 1) mensen klaagden over pijn onder de hiel tijdens de eerste passen na zitten en 's ochtends bij opstaan, 2) mensen klaagden over pijn onder de hiel bij langdurige belasting van de voet, 3) er drukpijn aanwezig was aan de binnenzijde onder de hiel, 4) de zogenaamde windlass test leidde tot pijn in het verloop van de peesplaat, 5) een negatieve tarsal tunnel test de aanwezigheid van het Tarsaal Tunnel syndroom uitsloot. Al deze vijf criteria moesten aanwezig zijn om de diagnose "fasciitis plantaris" te krijgen.
Bij alle deelnemers werd de beweeglijkheid van het grote-teengewricht gemeten, en werden röntgenfoto's gemaakt van de voeten om de ernst van de scheefstand van de grote teen te meten, en de aanwezigheid van een hielspoortje vast te stellen.
Vervolgens werden de deelnemers verdeeld over 3 groepen, naar ernst van de scheefstand van de grote teen.
Resultaten
Over de drie groepen bleken mannen en vrouwen gelijk verdeeld, echter naarmate de ernst van de scheefstand van de grote teen bleken de deelnemers in de betreffende groepen ouder. Dit komt ook overeen met eerdere observaties.3
Naarmate de grote teen schever stond, kwam de diagnose fasciitis plantaris vaker voor. Daarnaast bleek ook dat het grote-teengewricht van de mensen in de groep met de scheefste grote tenen stijver was die van de mensen in de andere twee groepen.
De groep mensen met de diagnose fasciitis plantaris bleken ouder dan de mensen zonder fasciitis plantaris, én ze hadden een schevere grote teen dan de mensen zonder hielpijn. Ook hadden de mensen met hielpijn minder beweegljkheid van het grote-teengewricht.
Een goede werking van het windlass mechanisme is belangrijk voor een normale voetafwikking tijdens het wandelen. Wanneer hierin veranderingen ontstaan, kan dit leiden tot het scheef groeien van de grote teen, tot het krijgen van plantaire hielpijn, of tot beiden. Het verslechteren van een van deze klachtenbeelden, leidt tot een grotere kans op het andere klachtenbeeld. Tijdens het fysiotherapeutisch onderzoek dient het windlass mechanisme dan ook altijd onderzocht te worden op zijn werking. Dit zit echter niet standaard in de opleiding van fysiotherapeuten. Zoek daarom altijd hulp bij een in voeten gespecialiseerde fysiotherapeut of manueel therapeut bij dit soort klachten!
Het is van het grootste belang om de normale voetfunctie in stand te houden, voor zowel het recht houden van de grote teen, als voor het gezond houden van de peesplaat. Het regelmatig doen van oefeningen voor de enkel- en voetgewrichten, en voor de voetspieren, houdt de voeten gezond, en voorkomt de meest voorkomende voetklachten.
In totaal werden 476 mensen met een scheve grote teen in het onderzoek betrokken, en werd er bekeken hoe vaak binnen deze groep mensen er tevens sprake was van klachten duidend op fasciopathie plantaris. Daarvan was sprake wanneer: 1) mensen klaagden over pijn onder de hiel tijdens de eerste passen na zitten en 's ochtends bij opstaan, 2) mensen klaagden over pijn onder de hiel bij langdurige belasting van de voet, 3) er drukpijn aanwezig was aan de binnenzijde onder de hiel, 4) de zogenaamde windlass test leidde tot pijn in het verloop van de peesplaat, 5) een negatieve tarsal tunnel test de aanwezigheid van het Tarsaal Tunnel syndroom uitsloot. Al deze vijf criteria moesten aanwezig zijn om de diagnose "fasciitis plantaris" te krijgen.
Bij alle deelnemers werd de beweeglijkheid van het grote-teengewricht gemeten, en werden röntgenfoto's gemaakt van de voeten om de ernst van de scheefstand van de grote teen te meten, en de aanwezigheid van een hielspoortje vast te stellen.
Vervolgens werden de deelnemers verdeeld over 3 groepen, naar ernst van de scheefstand van de grote teen.
Resultaten
Over de drie groepen bleken mannen en vrouwen gelijk verdeeld, echter naarmate de ernst van de scheefstand van de grote teen bleken de deelnemers in de betreffende groepen ouder. Dit komt ook overeen met eerdere observaties.3
Naarmate de grote teen schever stond, kwam de diagnose fasciitis plantaris vaker voor. Daarnaast bleek ook dat het grote-teengewricht van de mensen in de groep met de scheefste grote tenen stijver was die van de mensen in de andere twee groepen.
De groep mensen met de diagnose fasciitis plantaris bleken ouder dan de mensen zonder fasciitis plantaris, én ze hadden een schevere grote teen dan de mensen zonder hielpijn. Ook hadden de mensen met hielpijn minder beweegljkheid van het grote-teengewricht.
Wat kunnen we met dit onderzoek?
Dit onderzoek toont een duidelijke relatie aan tussen de mate waarin de grote teen scheef staat, en de kans op het krijgen van hielpijn.Een goede werking van het windlass mechanisme is belangrijk voor een normale voetafwikking tijdens het wandelen. Wanneer hierin veranderingen ontstaan, kan dit leiden tot het scheef groeien van de grote teen, tot het krijgen van plantaire hielpijn, of tot beiden. Het verslechteren van een van deze klachtenbeelden, leidt tot een grotere kans op het andere klachtenbeeld. Tijdens het fysiotherapeutisch onderzoek dient het windlass mechanisme dan ook altijd onderzocht te worden op zijn werking. Dit zit echter niet standaard in de opleiding van fysiotherapeuten. Zoek daarom altijd hulp bij een in voeten gespecialiseerde fysiotherapeut of manueel therapeut bij dit soort klachten!
Het is van het grootste belang om de normale voetfunctie in stand te houden, voor zowel het recht houden van de grote teen, als voor het gezond houden van de peesplaat. Het regelmatig doen van oefeningen voor de enkel- en voetgewrichten, en voor de voetspieren, houdt de voeten gezond, en voorkomt de meest voorkomende voetklachten.
Literatuur
- Martin RL, Davenport TE, Reischl SF, McPoil TG, Matheson JW, Wukich DK, McDonough CM. Heel Pain – Plantar Fasciitis: Revision 2014. J Orthop Sports Phys Ther. 2014;44(11):A1-A23
- Cleland JA, Abbott JH, Kidd MO, Stockwell S, Cheney S, Gerrard DF, Flynn TW. Manual physical therapy and exercise versus electrophysical agents and exercise in the management of plantar heel pain: a multicenter randomized clinical trial. J Orthop Sports Phys Ther. 2009 Aug;39(8):573-85
- Nix S, Smith M, Vicenzino B. Prevalence of hallux valgus in the general population: a systematic review and meta-analysis. J Foot Ankle Res. 2010;3:21
- Hicks JH. The mechanics of the foot. II. The plantar aponeurosis and the arch. Journal of anatomy, 1954;88(1):25–30
- Dananberg HJ. Functional hallux limitus and its relationship to gait efficiency. J Am Podiatr Med Assoc. 1986 Nov;76(11):648-52
- Payne C, Chuter V, Miller K. Sensitivity and specificity of the functional hallux limitus test to predict foot function. J Am Podiatr Med Assoc. 2002 May;92(5):269-71
- Cobden A, Camurcu Y, Sofu H, Ucpunar H, Duman S, Kocabiyik A. Evaluation of the Association Between Plantar Fasciitis and Hallux Valgus. J Am Podiatr Med Assoc. 2020 Mar 1;110(2)
Recent
Voetnoot 11
Wij van De Gangmakerij hechten veel waarde aan betrouwbare samenwerkingspartners. Een van die partners is de winkel Barefoot and More, gespecialiseerd in barefoot- en minimalistische schoenen. In dit gastblog laten wij je kennismaken met de grondleggers van deze mooie zaak in Arnhem.
Voetnoot 10
Voeding krijgt steeds meer aandacht als het gaat om de invloed op onze gezondheid. Dat is niet zo vreemd, aangezien zowel de kwaliteit van voeding is veranderd, alsook dat steeds meer wetenschappelijk onderzoek aantoont wat de invloed is van voeding op onze gezondheid én dat voeding niet voor iedereen hetzelfde zal zijn. In dit blog legt Olaf van der Zanden nieuwe inzichten uit in het licht van het herstel van voetklachten.
Metatarsalgie betekent letterlijk ''pijn in de voorvoet''. De term wordt daardoor vaak gebruikt voor alle vormen van voorvoetpijn, en is daardoor een soort containerbegrip. Er wordt vooral gesproken van metatarsalgie wanneer de pijn zich onder de kopjes van het 2e, 3e en/of 4e middenvoetsbeentje bevindt. In dit artikel zet ik uiteen wat er vanuit de wetenschappelijke literatuur bekend is voor metatarsalgie, en hoe ik mensen met voorvoetpijn onderzoek en behandel.
De fascia plantaris (de peesplaat onder de voet) en de grote teen zijn anatomisch en functioneel met elkaar verbonden. Fasciitis plantaris of ''hielspoor'' (of liever fasciopathie plantaris) en hallux valgus (een scheve grote teen) zijn vaak voorkomende voetklachten. Uit een recente studie blijken deze twee aandoeningen ook nog eens sterk met elkaar te maken te hebben.
Bij 33% van de enkelblessures die zich melden bij de spoedeisende hulp, blijkt het te gaan om een breuk. Om onnodige blootstelling aan röntgenstraling te vermijden, bestaat er een accurate manier om zelf te beoordelen of er wel of geen breuk aanwezig is na een val of verzwikking. In dit artikel lees je hoe je zelf een breuk kunt uitsluiten.
Voetnoot 9
Als hardloper wil je naast genieten natuurlijk ook zo lang mogelijk blessurevrij lopen. Hoewel er al heel veel wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar allerlei factoren, blijken er maar twee oorzaken echt ertoe te doen: het te snel opvoeren van de loopafstand, en een eerdere blessure hebben gehad. Een 5D hardloopanalyse kan bij beide factoren een belangrijke meerwaarde leveren om zo lang mogelijk blessurevrij te lopen. Welke pluspunten dat zijn, lees je in dit artikel.