Hallux valgus, een scheve grote teen
Een scheve grote teen wordt een hallux valgus genoemd, en komt veel vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Naast schoenaanpassingen en operaties, blijken er steeds vaker goede resultaten geboekt te worden met fysiotherapie.
In dit artikel lees je wat een hallux valgus precies is, hoe het ontstaat, en wat fysiotherapie kan betekenen voor pijn, de hinder tijdens het lopen, en zelfs het rechter trainen van de grote teen.
In dit artikel lees je wat een hallux valgus precies is, hoe het ontstaat, en wat fysiotherapie kan betekenen voor pijn, de hinder tijdens het lopen, en zelfs het rechter trainen van de grote teen.
Hallux valgus is de Latijnse benaming voor een scheve grote teen. De grote teen is daarbij scheef komen te staan richting de 2e teen, en aan de binnenkant is een bult (“bunion”) ontstaan (zie afbeelding 1). Een hallux valgus komt vooral bij vrouwen voor, en is in toenemende mate aanwezig naarmate de leeftijd vordert. In de leeftijd van 18 tot 65 jaar heeft 23% van de volwassenen deze afwijking, boven de 65 jaar heeft 36% een scheve grote teen.1
Het is goed mogelijk dat de laatstgenoemde factor de verklaring is voor het feit dat mannen dus veel minder vaak een scheefstand van de grote teen hebben. Dat schoenen een grote rol spelen blijkt uit het feit dat deze afwijking van de grote teen nauwelijks voorkomt bij volkeren die nooit schoenen dragen (2%).3 De rol die erfelijkheid speelt bij hallux valgus bij Westerse mensen zou mogelijk in dezelfde orde van grootte kunnen spelen.
Daarnaast worden een beperkt enkelgewricht en reuma als belangrijke risicofactoren genoemd.4
Onder het kopje van metatarsale I liggen twee sesambotjes (zie afbeelding 1). Tijdens de normale afwikkeling staan we hierop. De sesambotjes hebben een soort katrolfunctie, net als onze knieschijf.
Bij een hallux valgus blijkt het kopje van MT1 te zijn afgegleden van de sesambotjes. Hierdoor staan deze mensen niet meer op de sesambotjes, maar op het kopje van MT1. Dit veroorzaakt kraakbeenschade, botwoekering en een irritatie van de slijmbeurs, waardoor de kenmerkende bunion ontstaat.3,4 Het is vaak een kwestie van tijd voordat deze knobbel pijn gaat doen. Dit is dan ook de grootste reden voor mensen om iets aan een hallux valgus te gaan doen. Een krappe schoen geeft extra druk op de bunion, waardoor deze mensen problemen hebben met het vinden van fijn zittend schoeisel.
Afbeelding 1. Een röntgenfoto van een hallux valgus. Het metatarsale I beweegt naar binnen in het TMT I-gewricht, terwijl de grote teen-kootjes naar buiten staan in het MTP I-gewricht. Het metatarsale I glijdt naar binnen af van de sesambotjes (witte pijlen).
De hoek tussen het kootje van de grote teen en metatarsale I, de Hallux Valgus Hoek, geeft de ernst aan van de scheefstand van de grote teen.
Doordat de sesambotjes van hun plek raken, krijgen de kleine voetspiertjes die hierop aanhechten een andere trekrichting. De spiertjes functioneren daardoor minder, maar trekken ook de grote teen nog verder naar buiten.3,4
Risicofactoren
De belangrijkste risicofactoren voor het krijgen van een hallux valgus zijn overgewicht, platvoeten, en vooral bij vrouwen het veelvuldig dragen van krappe schoenen met hoge hakken in de leeftijdsfase van 20 tot 65 jaar.2Het is goed mogelijk dat de laatstgenoemde factor de verklaring is voor het feit dat mannen dus veel minder vaak een scheefstand van de grote teen hebben. Dat schoenen een grote rol spelen blijkt uit het feit dat deze afwijking van de grote teen nauwelijks voorkomt bij volkeren die nooit schoenen dragen (2%).3 De rol die erfelijkheid speelt bij hallux valgus bij Westerse mensen zou mogelijk in dezelfde orde van grootte kunnen spelen.
Daarnaast worden een beperkt enkelgewricht en reuma als belangrijke risicofactoren genoemd.4
Hoe ontstaat een hallux valgus?
Een hallux valgus ontstaat door het naar buiten groeien van de grote teen, en het tegelijkertijd naar binnen afstaan van het eerste middenvoetsbeentje (metatarsale I of MT1). De theorie is dat, doordat de voet plat is (overpronatie) de afwikkeling tijdens het lopen niet zuiver over de grote teen verloopt, maar meer over de binnenzijde van de grote teen. De druk die daarbij optreedt, duwt de grote teen als het ware naar buiten.Onder het kopje van metatarsale I liggen twee sesambotjes (zie afbeelding 1). Tijdens de normale afwikkeling staan we hierop. De sesambotjes hebben een soort katrolfunctie, net als onze knieschijf.
Bij een hallux valgus blijkt het kopje van MT1 te zijn afgegleden van de sesambotjes. Hierdoor staan deze mensen niet meer op de sesambotjes, maar op het kopje van MT1. Dit veroorzaakt kraakbeenschade, botwoekering en een irritatie van de slijmbeurs, waardoor de kenmerkende bunion ontstaat.3,4 Het is vaak een kwestie van tijd voordat deze knobbel pijn gaat doen. Dit is dan ook de grootste reden voor mensen om iets aan een hallux valgus te gaan doen. Een krappe schoen geeft extra druk op de bunion, waardoor deze mensen problemen hebben met het vinden van fijn zittend schoeisel.
Afbeelding 1. Een röntgenfoto van een hallux valgus. Het metatarsale I beweegt naar binnen in het TMT I-gewricht, terwijl de grote teen-kootjes naar buiten staan in het MTP I-gewricht. Het metatarsale I glijdt naar binnen af van de sesambotjes (witte pijlen).
De hoek tussen het kootje van de grote teen en metatarsale I, de Hallux Valgus Hoek, geeft de ernst aan van de scheefstand van de grote teen.
Doordat de sesambotjes van hun plek raken, krijgen de kleine voetspiertjes die hierop aanhechten een andere trekrichting. De spiertjes functioneren daardoor minder, maar trekken ook de grote teen nog verder naar buiten.3,4
Het naar binnen bewegen van metatarsale I bij hallux valgus wordt vaak in verband gebracht met een toegenomen speling op het gewricht tussen MT1 en de voetwortel.3,4 Hoewel dat vaak door meerdere publicaties genoemd wordt, blijkt er maar een klein verschil te zijn tussen mensen mét en zonder scheve grote teen, en is niet duidelijk of dit oorzaak of gevolg is.5
Een operatie is een veelvoorkomende behandelvorm van hallux valgus. Er worden zo’n 150 verschillende soorten chirurgische ingrepen beschreven in de literatuur.6 Voor een goed overzicht van veel gehanteerde operatievormen is de website van dr. Van Dalen een aanrader.
Een hallux valgus wordt ook niet-operatief behandeld. Voorbeelden van dergelijke behandelingen zijn teenspreiders, braces, nachtspalken, tape en steunzolen.4,6
Afbeelding 2. Passieve mobilisatie van het grote-teengewricht (MTP I).
Behandeling bestaat voornamelijk uit mobilisaties van de voetgewrichten en de pijnlijke grote teen (afbeelding 2), oefeningen om de kleine voetspiertjes te activeren, en looptraining om de afwikkeling weer over de grote teen te laten verlopen. Al of niet in combinatie met tape, teenspreiders of tape. De resultaten op pijn, het looppatroon en zelfs het rechter trainen van de grote teen zijn zeer hoopgevend.6,8,9,10 Met deze manier van behandelen kan een operatie vermeden worden.
In een recent, goed uitgevoerd onderzoek werd de effectiviteit van fysiotherapie bij een groep van 28 mensen met een matige hallux valgus (met een afwijkende hoekstand tussen de grote teen en metatarsale I van gemiddeld 33º) vergeleken met een vergelijkbare groep van 28 mensen op een wachtlijst voor een operatie. De behandeling bestond uit passieve mobilisaties van de enkel- en voetgewrichten, krachtoefeningen van de kleine voetspiertjes en het dagelijks dragen van een teenspreider gedurende 3 maanden. Na deze periode bleek de pijn en de beperking in het lopen significant verminderd, én bleek de grote-teen-hoek te zijn afgenomen tot gemiddeld 24º. Deze effecten waren een jaar na de behandeling nóg aanwezig!8
Wil je meer weten over dit oefenprogramma? Klik dan verder op deze link: Online Oefenprogramma Hallux Valgus.
Over de auteur van dit artikel
Dit artikel over de hallux valgus is geschreven door Rob Donkers. Hij is fysiotherapeut, manueeltherapeut (MSc), echografist en eigenaar van De Gangmakerij. Tijdens zijn masterstudie manuele therapie, waarvoor hij cum laude slaagde en de titel Master of Science ontving, deed hij wetenschappelijk onderzoek naar enkel- en voetproblemen.
Behandeling
Pijn en daarmee hinder tijdens het lopen is de grootste reden voor mensen om actie te ondernemen tegen een hallux valgus. Met platte en extra brede schoenen van soepel materiaal wordt ruimte gegeven aan de bunion, daardoor er minder druk op staat.4Een operatie is een veelvoorkomende behandelvorm van hallux valgus. Er worden zo’n 150 verschillende soorten chirurgische ingrepen beschreven in de literatuur.6 Voor een goed overzicht van veel gehanteerde operatievormen is de website van dr. Van Dalen een aanrader.
Een hallux valgus wordt ook niet-operatief behandeld. Voorbeelden van dergelijke behandelingen zijn teenspreiders, braces, nachtspalken, tape en steunzolen.4,6
Afbeelding 2. Passieve mobilisatie van het grote-teengewricht (MTP I).
Fysiotherapie bij hallux valgus
Mondjesmaat zien we in de literatuur een verschuiving ontstaan naar fysiotherapeutische oefentherapie bij een scheve grote teen6-9, ook na een operatie.10Behandeling bestaat voornamelijk uit mobilisaties van de voetgewrichten en de pijnlijke grote teen (afbeelding 2), oefeningen om de kleine voetspiertjes te activeren, en looptraining om de afwikkeling weer over de grote teen te laten verlopen. Al of niet in combinatie met tape, teenspreiders of tape. De resultaten op pijn, het looppatroon en zelfs het rechter trainen van de grote teen zijn zeer hoopgevend.6,8,9,10 Met deze manier van behandelen kan een operatie vermeden worden.
In een recent, goed uitgevoerd onderzoek werd de effectiviteit van fysiotherapie bij een groep van 28 mensen met een matige hallux valgus (met een afwijkende hoekstand tussen de grote teen en metatarsale I van gemiddeld 33º) vergeleken met een vergelijkbare groep van 28 mensen op een wachtlijst voor een operatie. De behandeling bestond uit passieve mobilisaties van de enkel- en voetgewrichten, krachtoefeningen van de kleine voetspiertjes en het dagelijks dragen van een teenspreider gedurende 3 maanden. Na deze periode bleek de pijn en de beperking in het lopen significant verminderd, én bleek de grote-teen-hoek te zijn afgenomen tot gemiddeld 24º. Deze effecten waren een jaar na de behandeling nóg aanwezig!8
Online oefenprogramma voor hallux valgus
De inzichten uit deze wetenschappelijke onderzoeken heb ik nu verwerkt in een online oefenprogramma, waarmee je je scheve grote teen rechter kunt trainen, en waarmee de pijn vermindert en de mobiliteit verbetert.Wil je meer weten over dit oefenprogramma? Klik dan verder op deze link: Online Oefenprogramma Hallux Valgus.
Over de auteur van dit artikel
Dit artikel over de hallux valgus is geschreven door Rob Donkers. Hij is fysiotherapeut, manueeltherapeut (MSc), echografist en eigenaar van De Gangmakerij. Tijdens zijn masterstudie manuele therapie, waarvoor hij cum laude slaagde en de titel Master of Science ontving, deed hij wetenschappelijk onderzoek naar enkel- en voetproblemen.
Literatuur
- Nix S, Smith M, Vicenzino B. Prevalence of hallux valgus in the general population: a systematic review and meta-analysis. J Foot Ankle Res. 2010;3:21
- Nguyen US, Hillstrom HJ, Li W, et al. Factors associated with hallux valgus in a population-based study of older women and men: the MOBILIZE Boston Study. Osteoarthritis Cartilage. 2010;18(1):41-46
- Perera AM, Mason L, Stephens MM. The pathogenesis of hallux valgus. J Bone Joint Surg Am. 2011;93(17):1650-1661
- Glasoe WM, Nuckley DJ, Ludewig PM. Hallux valgus and the first metatarsal arch segment: a theoretical biomechanical perspective. Phys Ther. 2010;90(1):110-120
- Shibuya N, Roukis TS, Jupiter DC. Mobility of the First Ray in Patients With or Without Hallux Valgus Deformity: Systematic Review and Meta-Analysis. J Foot Ankle Surg. 2017;56(5):1070-1075
- Mortka K, Lisinski P. Hallux valgus-a case for a physiotherapist or only for a surgeon? Literature review. J Phys Ther Sci. 2015;27(10):3303-3307
- Glasoe WM. Treatment of Progressive First Metatarsophalangeal Hallux Valgus Deformity: A Biomechanically Based Muscle-Strengthening Approach. J Orthop Sports Phys Ther. 2016;46(7):596-605
- Abdalbary SA. Foot Mobilization and Exercise Program Combined with Toe Separator Improves Outcomes in Women with Moderate Hallux Valgus at 1-Year Follow-up A Randomized Clinical Trial. J Am Podiatr Med Assoc. 2018;108(6):478-486
- Kim MH, Yi CH, Weon JH, Cynn HS, Jung DY, Kwon OY. Effect of toe-spread-out exercise on hallux valgus angle and cross-sectional area of abductor hallucis muscle in subjects with hallux valgus. J Phys Ther Sci. 2015;27(4):1019-1022
- Schuh R, Hofstaetter SG, Adams SB Jr, Pichler F, Kristen KH, Trnka HJ. Rehabilitation after hallux valgus surgery: importance of physical therapy to restore weight bearing of the first ray during the stance phase. Phys Ther. 2009;89(9):934-945
Recent
Voetnoot 11
Wij van De Gangmakerij hechten veel waarde aan betrouwbare samenwerkingspartners. Een van die partners is de winkel Barefoot and More, gespecialiseerd in barefoot- en minimalistische schoenen. In dit gastblog laten wij je kennismaken met de grondleggers van deze mooie zaak in Arnhem.
Voetnoot 10
Voeding krijgt steeds meer aandacht als het gaat om de invloed op onze gezondheid. Dat is niet zo vreemd, aangezien zowel de kwaliteit van voeding is veranderd, alsook dat steeds meer wetenschappelijk onderzoek aantoont wat de invloed is van voeding op onze gezondheid én dat voeding niet voor iedereen hetzelfde zal zijn. In dit blog legt Olaf van der Zanden nieuwe inzichten uit in het licht van het herstel van voetklachten.
Metatarsalgie betekent letterlijk ''pijn in de voorvoet''. De term wordt daardoor vaak gebruikt voor alle vormen van voorvoetpijn, en is daardoor een soort containerbegrip. Er wordt vooral gesproken van metatarsalgie wanneer de pijn zich onder de kopjes van het 2e, 3e en/of 4e middenvoetsbeentje bevindt. In dit artikel zet ik uiteen wat er vanuit de wetenschappelijke literatuur bekend is voor metatarsalgie, en hoe ik mensen met voorvoetpijn onderzoek en behandel.
De fascia plantaris (de peesplaat onder de voet) en de grote teen zijn anatomisch en functioneel met elkaar verbonden. Fasciitis plantaris of ''hielspoor'' (of liever fasciopathie plantaris) en hallux valgus (een scheve grote teen) zijn vaak voorkomende voetklachten. Uit een recente studie blijken deze twee aandoeningen ook nog eens sterk met elkaar te maken te hebben.
Bij 33% van de enkelblessures die zich melden bij de spoedeisende hulp, blijkt het te gaan om een breuk. Om onnodige blootstelling aan röntgenstraling te vermijden, bestaat er een accurate manier om zelf te beoordelen of er wel of geen breuk aanwezig is na een val of verzwikking. In dit artikel lees je hoe je zelf een breuk kunt uitsluiten.
Voetnoot 9
Als hardloper wil je naast genieten natuurlijk ook zo lang mogelijk blessurevrij lopen. Hoewel er al heel veel wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar allerlei factoren, blijken er maar twee oorzaken echt ertoe te doen: het te snel opvoeren van de loopafstand, en een eerdere blessure hebben gehad. Een 5D hardloopanalyse kan bij beide factoren een belangrijke meerwaarde leveren om zo lang mogelijk blessurevrij te lopen. Welke pluspunten dat zijn, lees je in dit artikel.