Je enkel verzwikt
Een enkelblessure is de meest voorkomende sportblessure. In 2017 bezochten 15.000 mensen de spoedeisende hulp met een enkelblessure. Daarvan was er bij 50% sprake van een verzwikte enkel.1 Het blijkt dat slechts de helft van de mensen met een verstuikte enkel medische hulp zoekt.2 Veel mensen denken: “Het is maar een enkelverzwikking.” Maar uit onderzoek blijkt dat 40% van de mensen die hun enkel hebben verzwikt, na 12 maanden nog steeds het gevoel hebben door hun enkel te kunnen gaan, of waarbij het ook daadwerkelijk opnieuw gebeurt.3 De richtlijn voor fysiotherapeuten noemt dit functionele instabiliteit.4 Internationaal heet dit chronische enkelinstabiliteit.3
Het mechanisme van een enkelverzwikking
Wanneer je je enkel verzwikt, is er sprake van een binnenwaartse kanteling van je voet (inversie), gekoppeld aan een buitenwaartse rotatie van het been. Hierdoor komen de buitenste enkelbanden op rek, wat er soms toe leidt dat een of meerdere van deze banden inscheuren. Het bandje dat het vaakst scheurt bij een enkelverzwikking, is het anterieur talofibulair ligament (ATFL).3 Dit blijkt in 65% van de gevallen beschadigd.5 Bij chronische enkelinstabiliteit is dit bandje altijd aangedaan.3 Bij grotere trauma’s zijn vaak ook andere buitenste enkelbanden beschadigd. De mate van schade is zeer goed te onderzoeken met echografie.5
De symptomen na een verzwikte enkel
De meeste mensen ervaren na een verzwikking pijn voor of rond de buitenste enkelknobbel (malleolus lateralis). Daarnaast kan zwelling aanwezig zijn, de enkel kan warmer aan voelen, en soms is er wat later ook sprake van een bloeduitstorting. Vaak is het enkelgewricht verstijfd.Belangrijk is dat mensen binnen 48 uur na het zwikken hun voet weer minimaal 4 passen kunnen belasten. Wanneer dit na 2 dagen nog niet mogelijk is, kan er sprake zijn van een breuk.4 Wanneer een arts of fysiotherapeut de enkel binnen een week onderzoekt aan de hand van de zogenaamde Ottawa Ankle Rules, kan deze met een grote mate van zekerheid een breuk uitsluiten.2Het herstel na een verzwikte enkel
Over wat je moet doen na het verstuiken van je enkel, bestaan veel hardnekkige verouderde adviezen. Standaard wordt aanbevolen om de voet hoog te leggen, er ijs op te doen, en een rekverband om te doen of tape aan te leggen. Uit een groot aantal onderzoeken blijkt dat al deze adviezen, afzonderlijk en in combinatie, het herstel niet bevorderen.2IJs
Het gebruik van ijs wordt vaak gedaan om de zwelling tegen te gaan. Deze zwelling is er niet voor niets, en heeft als functie om juist de ontstane schade te herstellen. Het verlagen van de temperatuur heeft tot gevolg dat allerlei herstelprocessen afgeremd worden.
Immobilisatie met tape, gips of brace
Wanneer mensen de enkel niet vastzetten met tape, gips of een brace, blijkt dat:
- meer mensen sneller het sporten kunnen hervatten;
- meer mensen sneller starten met werk;
- minder mensen last van zwelling hebben;
- minder mensen last hebben van instabiliteit
Wat je wel moet doen na het verzwikken van je enkel (wanneer er geen breuk aanwezig is) is zo snel mogelijk, op geleide van de pijn, weer zo normaal mogelijk de voet bewegen en belasten.2
Prognose enkelletsel
Wanneer de Ottawa Ankle Rules negatief zijn, is er naar alle waarschijnlijkheid geen botbreuk aanwezig. De ernst van het aanwezige letsel kan goed geschat worden. Onderaan dit blogartikel kun je GRATIS de Checklist Enkelletsel van De Gangmakerij downloaden waarmee je zelf de prognose van je enkelletsel kan bepalen.Fysiotherapie na een enkelverzwikking
De fysiotherapeut kan in de eerste week na het verzwikken van de enkel uitsluiten of er sprake is van een breuk, kan je adviseren wat je wel en niet moet doen, en kan je begeleiden in de verschillende fases van het herstel.4Een belangrijke functie van fysiotherapie is ook het voorkomen van chronische enkelinstabiliteit. Mensen met chronische enkelinstabiliteit hebben vaak een bewegingsbeperking van het enkelgewricht en een slecht gewrichtsgevoel (propriocepsis). Daarnaast blijken deze mensen ook een veranderd looppatroon te hebben, waarbij ze kun voet al meer binnenwaarts gekanteld hebben staan, en waarbij ze meer over de buitenrand van de voet afwikkelen.3 Dat maakt het risico op opnieuw verzwikken vele malen groter. Met voetdrukmeting is dit goed vast te stellen.
De behandeling is vooral gericht op het verbeteren van de beweeglijkheid van het enkelgewricht door middel van passieve mobilisaties/manuele therapie, en het verbeteren van het gewrichtsgevoel en de stabiliteit met behulp van balansoefeningen.
Normaal herstel na een enkelverzwikking duurt meestal 6 tot 8 weken, en de meeste mensen hebben na 12 weken het sporten weer volledig hervat.4
Preventie
Ook in het voorkómen van het opnieuw verzwikken van de enkel werken oefeningen gericht op de balans en coördinatie het beste. Tape en een brace zorgen ook dat de enkel minder vaak verzwikt.2 Oefenen heeft uiteraard de voorkeur, omdat je dan niet afhankelijk bent van hulpmiddelen.Het dragen van hoge schoenen voorkomt het zwikken niet, in tegenstelling tot wat de meeste mensen denken.2
Een door mij veel geadviseerde gratis app, de Versterk je Enkel app, bevat een zestal oefeningen die bewezen effectief zijn in het verbeteren van de stabiliteit rond je enkel, en daarmee het risico op het (opnieuw) verzwikken van je enkel verkleinen.
Over de auteur van dit artikel
Dit artikel over de enkelverzwikking is geschreven door Rob Donkers. Hij is fysiotherapeut, manueeltherapeut (MSc), echografist en eigenaar van De Gangmakerij. Tijdens zijn masterstudie manuele therapie, waarvoor hij cum laude slaagde en de titel Master of Science ontving, deed hij wetenschappelijk onderzoek naar enkel- en voetproblemen.
Literatuur
- Letsel Informatie Systeem 2017, VeiligheidNL; Leefstijlmonitor 2017, VeiligheidNL i.s.m. RIVM en CBS
- Vuurberg G, Hoorntje A, Wink LM, van der Doelen BFW, van den Bekerom MP et al. Diagnosis, treatment and prevention of ankle sprains: update of an evidence-based clinical guideline. Br J Sports Med. 2018 Aug;52(15):956
- Hertel J, Corbett RO. An Updated Model of Chronic Ankle Instability. J Athl Train. 2019 Jun;54(6):572-588
- Van der Wees P, Lenssen A, Feijts Y, Bloo H, Van Moorsel S et al. KNGF-richtlijn Enkelletsel. Ned Tijdschr v Fysioth. 2006;116(5):1-16
- Kristen KH, Seilern Und Aspang J, Wiedemann J, Hartenbach F, Platzgummer H. Reliability of ultrasonography measurement of the anterior talofibular ligament(ATFL) length in healthy subjects (in vivo), based on examiner experience and patient positioning. J Exp Orthop. 2019 Jul 2;6(1):30
- Kerkhoffs GM, Rowe BH, Assendelft WJ, et al. Immobilisation and functional treatment for acute lateral ankle ligament injuries in adults. The Cochrane database of systematic reviews 2002;3:CD003762
Recent
Voetnoot 11
Wij van De Gangmakerij hechten veel waarde aan betrouwbare samenwerkingspartners. Een van die partners is de winkel Barefoot and More, gespecialiseerd in barefoot- en minimalistische schoenen. In dit gastblog laten wij je kennismaken met de grondleggers van deze mooie zaak in Arnhem.
Voetnoot 10
Voeding krijgt steeds meer aandacht als het gaat om de invloed op onze gezondheid. Dat is niet zo vreemd, aangezien zowel de kwaliteit van voeding is veranderd, alsook dat steeds meer wetenschappelijk onderzoek aantoont wat de invloed is van voeding op onze gezondheid én dat voeding niet voor iedereen hetzelfde zal zijn. In dit blog legt Olaf van der Zanden nieuwe inzichten uit in het licht van het herstel van voetklachten.
Metatarsalgie betekent letterlijk ''pijn in de voorvoet''. De term wordt daardoor vaak gebruikt voor alle vormen van voorvoetpijn, en is daardoor een soort containerbegrip. Er wordt vooral gesproken van metatarsalgie wanneer de pijn zich onder de kopjes van het 2e, 3e en/of 4e middenvoetsbeentje bevindt. In dit artikel zet ik uiteen wat er vanuit de wetenschappelijke literatuur bekend is voor metatarsalgie, en hoe ik mensen met voorvoetpijn onderzoek en behandel.
De fascia plantaris (de peesplaat onder de voet) en de grote teen zijn anatomisch en functioneel met elkaar verbonden. Fasciitis plantaris of ''hielspoor'' (of liever fasciopathie plantaris) en hallux valgus (een scheve grote teen) zijn vaak voorkomende voetklachten. Uit een recente studie blijken deze twee aandoeningen ook nog eens sterk met elkaar te maken te hebben.
Bij 33% van de enkelblessures die zich melden bij de spoedeisende hulp, blijkt het te gaan om een breuk. Om onnodige blootstelling aan röntgenstraling te vermijden, bestaat er een accurate manier om zelf te beoordelen of er wel of geen breuk aanwezig is na een val of verzwikking. In dit artikel lees je hoe je zelf een breuk kunt uitsluiten.
Voetnoot 9
Als hardloper wil je naast genieten natuurlijk ook zo lang mogelijk blessurevrij lopen. Hoewel er al heel veel wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar allerlei factoren, blijken er maar twee oorzaken echt ertoe te doen: het te snel opvoeren van de loopafstand, en een eerdere blessure hebben gehad. Een 5D hardloopanalyse kan bij beide factoren een belangrijke meerwaarde leveren om zo lang mogelijk blessurevrij te lopen. Welke pluspunten dat zijn, lees je in dit artikel.