Wat zijn goede schoenen?

Uit rotstekeningen blijkt dat we al zo'n 30.000 jaar schoenen dragen. De oudst gevonden schoen dateert van 8300 jaar geleden en betreft een geweven sandaal die om de voet werd gewikkeld (zie afbeelding 1).¹ De belangrijkste functie van schoenen was het beschermen tegen kou, en tegen het verwonden van de huid. Pas later kregen schoenen een modefunctie.² Tegenwoordig worden schoenen ook ontworpen om allerlei vermeende gezondheidsredenen, zoals het ondersteunen van de voetboog, en schokdemping. Maar de vraag is of onze voeten die ondersteuning wel nodig hebben. En zijn onze huidige schoenen niet eerder een gevaar voor de gezondheid van onze voeten?

Afbeelding 1. Een schoen van 8300 jaar geleden.¹¹

Het effect van schoenen op onze voeten

Wanneer er gesproken wordt over de normale vorm van de voet, dan wordt vaak uitgegaan van de voeten van Westerse personen. Deze mensen dragen schoenen vanaf het allereerste moment dat ze kunnen lopen. Schoenen kunnen echter een grote invloed hebben op de vorm van de voet. Een heel duidelijk en extreem voorbeeld hiervan zijn de voeten van Chinese dames die vele jaren voetinbinding ondergingen.¹ De misvormde voeten (zie afbeelding 2) die daardoor ontstonden, werden lotusvoeten genoemd.³ Het dragen van onze hedendaagse schoenen geeft minder extreme vervormingen, maar ze zijn er wel degelijk. Onze voeten verschillen namelijk van vorm in vergelijking tot de voeten van mensen die nooit schoenen dragen.^1,2

Afbeelding 2. De voetafwijkingen bij een Chinese dame als gevolg van traditionele voetinbinding.¹²

Wanneer onze voeten vergeleken worden met de voeten van mensen die hun hele leven op blote voeten lopen, dan zien we een aantal duidelijke verschillen. Onze voeten

• zijn stijver,
• zijn smaller en korter,
• hebben een hogere voetboog,
• en gebruiken minder oppervlak van de voetzool voor drukverdeling

dan de voeten van mensen die altijd blootsvoets lopen.^1,4

Mensen die altijd op blote voeten lopen, zijn beter in staat de druk onder hun voeten te verdelen tijdens het lopen. Dat komt vooral doordat deze voeten flexibeler zijn, en daarmee beter in staat zijn om de inwerkende krachten op te vangen (schokdemping).

Een ander belangrijk verschil, is dat het breedste punt van onze Westerse voeten zich bevindt ter hoogte van de kopjes van de middenvoetsbeentjes. Onze tenen lopen vervolgens in meer of mindere mate tabs toe. Het breedste deel van de voeten bij mensen die altijd blootsvoets lopen, én bij jonge kinderen die nog nauwelijks schoenen hebben gedragen, is aan het einde van de tenen.⁴ De tenen lopen hier dus breed uit (zie afbeelding 3).
Het blijkt dat het effect van schoenen op de voetvorm het grootst is in de jeugd, wanneer het skelet nog in ontwikkeling is.¹ Dat betekent dat we voorzichtig moeten zijn met de beperkende werking van schoenen bij kinderen in de groei.

Voetvorm, schoenen en klachten

De vraag is vervolgens of deze verschillen in voetvorm gerelateerd kunnen worden aan klachten. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat voetklachten veel minder voorkomen bij mensen die geen schoenen dragen, en dat deze voeten ook minder botafwijkingen vertonen.^1,2,4

Dat schoenen invloed hebben op de vorm van onze voeten, en dat voetklachten meer voorkomen bij mensen die schoenen dragen dan bij mensen die blootsvoets leven, staat vast. Uit een studie uit 2018 blijkt dat er ook een sterk verband bestaat tussen voetpijn en de pasvorm van schoenen.⁵ Zo'n 63 tot 72% van de onderzochte mensen blijkt niet-passende schoenen te dragen, kijkend naar lengte en breedte van de schoenen. Vrouwen dragen daarbij vaker te smalle schoenen. Vrouwen blijken ook vaker voetpijn te hebben dan mannen. Waarschijnlijk komt dit vanwege een smaller gedeelte van de schoen waar de tenen zich bevinden, de zogenaamde 'toe box'. Deze nauwe toe box drukt de tenen naar elkaar toe en beperkt de normale bewegingen.
Bij ouderen blijkt dat 81% te krappe schoenen voor binnen draagt. Het dragen van krappe schoenen geeft een hogere kans op vallen.⁵